Американскиот весник Њујорк Тајмс ја разотри позадината на една од најуспешните операции на израелската тајна служба Мосад во својата историја против Хезболах, кога предизвика експлозии на илјадници пејџери кои ги користеше оваа либанска група.
При продажната презентација за Хезболах пред две години, новата линија на пејџери на Аполо изгледаше совршено прилагодена на потребите на групата со широка мрежа на параноични борци, наведува весникот.
Пејџерот AR924 беше нешто погломазен, но робустен, дизајниран да ги издржи условите на бојното поле. Тој можеше да се пофали со водоотпорен тајвански дизајн и голема батерија која можеше да работи со месеци без полнење.
Што е најважно, немало опасност израелското разузнавање да може да ги следи овие уреди. Водачите на Хезболах беа толку импресионирани што купија 5.000 примероци и почнаа да ги дистрибуираат до борците од средно ниво и персоналот за поддршка во февруари. Никој од корисниците не се посомневал дека носат вешто изработена израелска бомба. Дури и откако илјадници уреди експлодираа во Либан и Сирија, малкумина ја сфатија нивната најзлобна карактеристика: процес на дешифрирање во две фази што гарантираше дека повеќето корисници го држат пејџерот со двете раце кога тој експлодира.
Според израелските, американските и блискоисточните претставници, Мосад од далечина ги активирал овие уреди на 17 септември, убивајќи или ранувајќи до 3.000 офицери и членови на Хезболах, главно во заднински улоги, заедно со непознат број цивили.
Овој чин на шпионажа е една од најуспешните и најгенијалните разузнавачки операции во поновата историја. Но, клучните детали за операцијата, вклучително и нејзиното планирање и извршување, како и контроверзноста што ја предизвика во безбедносната заедница на Израел и меѓу сојузниците, дури сега излегуваат на виделина Оваа приказна, вклучително и бројни нови детали за операцијата, е составена од интервјуа со Израелци , арапски и американски безбедносни службеници, политичари и дипломати кои биле запознаени со настаните, како и либански официјални лица и лица блиски до Хезболах. Сите зборуваа под услов да останат анонимни поради чувствителноста на информациите.
Тие за Њујорк Тајмс го опишаа долгорочниот план кој потекнува од централата на Мосад во Тел Авив и вклучува оперативци и несвесни помагачи во повеќе земји.
Според извештајот на Вашингтон пост, нападот не само што го опустоши раководството на Хезболах, туку и го охрабри Израел да го таргетира и убие неговиот врвен лидер Хасан Насрала, зголемувајќи го ризикот од поширока војна на Блискиот Исток.
Иранскиот напад со 180 проектили ги убеди израелските политички лидери дека Хезболах може да биде турнат на работ, подложен на систематско уништување со воздушни напади, а подоцна можеби и на копнена инвазија. Додека многумина се восхитуваа на успехот на заговорот, некои официјални лица и понатаму се загрижени за пошироките последици од нападот во конфликтот што продолжува да се проширува.
Идејата за операцијата пејџер беше замислена во 2022 година, според израелски, блискоисточни и американски официјални лица запознаени со настаните. Делови од планот почнале да се наѕираат повеќе од една година пред нападот на Хамас на 7 октомври, кој го втурна регионот во војна. Тоа беше време на релативен мир на израелската северна граница со Либан, разурнат од војна.
Од неколкуте милициски групи поддржани од Иран кои поседуваат оружје насочено кон Израел, Хезболах е убедливо најсилен.
Израелските власти со зголемена загриженост гледаа како либанската група обезбедува ново оружје во веќе моќниот арсенал способен да ги нападне израелските градови со десетици илјади прецизно наведувани ракети.
Мосад, израелската разузнавачка агенција одговорна за спротивставување на надворешните закани за еврејската држава, работеше со години на инфилтрирање во групата преку електронски надзор и човечки доушници. Со текот на времето, лидерите на Хезболах научија да се грижат за ранливоста на нивната група од израелски надзор и хакирање, плашејќи се дека дури и обичните мобилни телефони би можеле да се претворат во израелски уреди за прислушување и следење, велат официјални лица. Хезболах беше во потрага по електронски мрежи отпорни на хакирање за да испраќа пораки, а Мосад смисли две измами за да ја наведе милицијата да купи уреди што изгледаа совршени за оваа работа – опрема дизајнирана и составена во Израел од Мосад.
Мосад почна да вметнува темпирани експлозивни радио станици во Либан пред речиси десет години, во 2015 година. Мобилните двонасочни радија содржеле преголеми батерии, скриена експлозивна направа и систем за пренос што му овозможи на Израел целосен пристап до комуникациите на Хезболах. Со години, израелските власти се задоволни со прислушкувањето на Хезболах, рекоа официјалните лица, додека ја задржаа способноста да ги претворат радијата во бомби во идна криза. Но, тогаш се појави нова можност – мал пејџер опремен со моќен експлозив. Бидејќи лидерите на Хезболах беа претпазливи за можна саботажа, пејџерите не можеа да ги добијат од Израел, САД или кој било друг израелски сојузник. Во 2023 година, групата почна да добива понуди да го купи тајванскиот бренд Apollo пејџер, глобално призната трговска марка без врски со израелски или еврејски интереси. Тајванската компанија не знаела за планот, соопштија официјални лица.
Теренот за продажба дојде од маркетинг службеничка на која и верувал Хезболах, а која имаше врски со Аполо. Жената, чиј идентитет и националност официјалните лица не сакаа да го откријат, била поранешен претставник на Блискиот Исток на тајванска компанија, која основала своја компанија и имала лиценца да продава линија пејџери со брендот Аполо. Во 2023 година, таа му понуди на Хезболах еден од производите што ги продаваше: цврстиот и сигурен AR924.
„Таа беше во контакт со Хезболах и им објасни зошто поголемиот пејџер со поголема батерија е подобар од оригиналниот модел“, изјави израелски функционер запознаен со деталите за операцијата. Една од главните продажни точки на AR924 беше тоа што може да се полни со кабел. А батериите траеја подолго“, рече официјалниот претставник. Се испостави дека производството на уредот е аутсорсинг, а службеничката за маркетинг не знаела за операцијата и не знаела дека пејџерите биле физички собрани во Израел под надзор на Мосад. Пејџерите на Мосад, со тежина помала од 100 грама, вклучуваа уникатна карактеристика: пакет батерии што содржи мало количество силен експлозив.
Компонентата на бомбата била толку внимателно скриена што било практично невозможно да се открие, дури и ако уредот бил расклопен, велат официјалните лица. Тие веруваат дека Хезболах демонтирал некои од пејџерите и можеби дури и ги ставил на рендген.
Невидлива беше и можноста за далечински пристап до уредите. Сигнал од разузнавачката служба може да предизвика илјадници уреди да експлодираат одеднаш. Но, за да се обезбеди максимална штета, експлозијата може да се активира и со посебен процес во два чекора потребен за прегледување на безбедни пораки кои биле шифрирани.
„Требаше да се притиснат две копчиња за да се прочита пораката“, рече официјалниот претставник. Во пракса, тоа значеше користење на двете раце.
Во експлозија, корисниците речиси сигурно „ќе ги повредат двете раце“, посочи официјалниот претставник, и „нема да можат да се борат Повеќето високи избрани функционери во Израел не беа свесни за овој потенцијал до 12 септември“. Тогаш премиерот Бенјамин Нетанјаху ги повика своите разузнавачки советници на состанок за да разговараат за потенцијалните дејства против Хезболах, изјавија израелските власти.
Според резимето од состанокот, изработено од официјални лица запознаени со настанот, претставниците на Мосад за првпат открија која била една од најтајните операции на агенцијата. Дотогаш, Израелците веќе поставиле темпирани пејџери во рацете и џебовите на илјадници оперативци на Хезболах.
Разузнавачките претставници, исто така, разговараа за долгогодишната загриженост: како што кризата ескалираше во јужен Либан, постоеше зголемена опасност да бидат откриени експлозивите. Годините на внимателно планирање и измама би можеле брзо да паднат во вода.
Интензивна дебата избувна низ израелскиот безбедносен естаблишмент. Сите, вклучително и Нетанјаху, препознаа дека илјадници пејџери со експлозив може да нанесат невидена штета на Хезболах, но исто така може да предизвикаат жесток одговор, вклучително и масовна ракетна одмазда од преживеаните лидери на Хезболах, со можност Иран да се вклучи во конфликтот.
„Јасно беше дека има некои ризици“, рече израелскиот претставник. Некои, вклучително и високи претставници на израелските одбранбени сили, предупредија на можноста од целосна ескалација, иако израелските војници продолжија со операциите против Хамас во Газа. Но, други, првенствено Мосад, видоа можност да го нарушат статус квото со „нешто поинтензивно.
САД, најблискиот сојузник на Израел, не беа информирани за пејџерите или за дискусијата дали да ги активираат“, велат американските власти.
Нетанјаху го одобри активирањето на уредите додека тие сè уште можат да нанесат максимална штета. Во текот на следната недела, Мосад започна со подготовки за активирање на пејџерите и радио уредите кои веќе беа во оптек.
Во меѓувреме, во Ерусалим и Тел Авив, дискусијата за кампањата против Хезболах се прошири за да вклучи уште една значајна цел – Насрала.
Мосад знаеше каде се наоѓа лидерот на Хезболах во Либан со години и внимателно ги следеше неговите движења, изјавија официјални лица.
Сепак, Израелците се воздржуваа од напад, сигурни дека атентат ќе доведе до војна со групата, а можеби и со Иран.
Американските дипломати го притискаа Насрала да се согласи на прекин на огнот со Израел, надевајќи се на договор што може да доведе до повлекување на борците на Хезболах од јужните либански бази кои им се закануваа на израелските граѓани во заедниците во близина на границата.
Високи израелски функционери рекоа дека го поддржуваат предлогот за прекин на огнот, но Насрала одби да даде согласност, инсистирајќи на прекин на огнот во Газа, изјавија американски и блискоисточни претставници. Некои високи политички и воени функционери во Израел останаа несигурни за таргетирање на Насрала, плашејќи се од последиците. На 17 септември, додека сè уште беснееше дебатата во највисоките израелски кругови за национална безбедност за тоа дали да се нападне лидерот на Хезболах, илјадници пејџери од брендот Аполо ѕвонеа или вибрираа истовремено низ Либан и Сирија. На екранот се појави кратка реченица на арапски: „Добивте шифрирана порака“.
Оперативците на Хезболах совесно ги следеа упатствата за проверка на кодираните пораки, притискајќи две копчиња. Во куќите и продавниците, во автомобилите и на тротоарите, експлозии им ги одземаа рацете, рацете и прстите. Помалку од една минута подоцна, илјадници други пејџери експлодираа со далечинска команда, без разлика дали корисникот некогаш го допрел нивниот уред. Следниот ден, на 18 септември, стотици радио уреди (токи-воки) експлодираа на ист начин, убивајќи и осакатувајќи ги корисниците и случајните минувачи.
Тоа беше првиот во серијата удари насочени кон срцето на еден од најжестоките непријатели на Израел. Додека Хезболах се тетеравеше, Израел повторно нападна, гаѓајќи ги штабовите, арсеналите и логистичките центри на групата со бомби од 900 килограми.
Најголемата серија воздушни напади се случи на 27 септември, 10 дена по експлозијата на пејџерите. Нападот, чија цел беше вкопаниот команден центар во Бејрут, беше нареден од Нетанјаху додека патуваше во Њујорк на говор во Обединетите нации во кој, обраќајќи му се на Хезболах, изјави: „Доста е“.
„Нема да прифатиме терористичка војска на нашата северна граница, способна да изврши уште еден масакр како оној од 7 октомври“, рече Нетанјаху во говорот.
Следниот ден, 28 септември, Хезболах го потврди она што поголемиот дел од светот веќе го знаеше: Насрала, огнениот водач на групата и заколнат непријател на Израел, беше мртов.