Минатиот понеделник, по успешното лансирање, ракетата Vulcan Centaur се одвои од вселенското летало Peregrine, кое требаше да слета на Месечината.
Astrobotic Technology, компанијата која го разви лендерот Peregrine, објави помалку од 24 часа по неговото успешно лансирање дека се откажува од мисијата за слетување на Месечината.
Компанијата изјави дека имало критична загуба на гориво поради истекување.
По успешното лансирање и одвојување од ракетата, Перегрин не можеше да се постави во положба свртена кон Сонцето, веројатно поради проблеми со погонот.
Тоа беше првата американска мисија што слета на Месечината од 1972 година, односно од ерата на мисиите Аполо.
Значи, помина повеќе од половина век откако НАСА испрати астронаути на Месечината и ги врати дома живи и здрави. Меѓутоа, се поставува прашањето: Дали слетувањето на површината на Месечината денес, по толку искуство и технолошки развој, треба да биде поедноставна процедура?
Повеќе неуспешни мисии
Peregrine не е првиот таков неуспех. Иако Кина и Индија успеаја да испратат вселенски летала до нашиот природен сателит, руската Луна 25 се урна на површината минатата година, речиси 60 години откако советската Луна 9 меко слета на Месечината.
Лендерите од приватни компании имаат 100 отсто стапка на неуспех на Месечината – израелскиот лендер Берешит се урна во 2019 година, а јапонскиот минатата година.
Еден од главните предизвици, вели Јан Ворнер, поранешен генерален директор на Европската вселенска агенција (ESA), е тежината.
„Секогаш постои поголем ризик од неуспех ако сте лесен. И мора да бидеш лесен или нема лансирање. Не можете да имате голема маргина на безбедност“, рече тој.
Покрај тоа, речиси секое вселенско летало е прототип. Освен во ретки случаи, како што се комуникациските сателити Галилео. Вселенските летала се направени по нарачка, односно не се масовно произведени со истите докажани системи и дизајни. И тогаш, кога таквите вселенски летала ќе наидат на проблем во вселената, никој не може да им помогне.
„Ако имате проблем со вашиот автомобил, можете да го однесете на поправка, но во вселената не постои таква можност. Просторот е друга димензија“, објаснува Ворнер, а пренесува The Guardian.
Зошто Месечината и сега е тешко достапна дестинација?
Самата Месечина носи свои предизвици.
Имаме гравитација, но немаме атмосфера.
За разлика од Марс, каде што вселенските летала можат да летаат до нивната дестинација и да го забават нивното спуштање со падобрани, слетувањата на Месечината целосно зависат од моторите.
Ако имате еден мотор, како што обично се случува со помалите сонди, тој мора да може да се контролира бидејќи не постои друг начин да се контролира спуштањето.
За да бидат работите покомплицирани, моторот мора да има амортизер што може да го намали или зголеми потисокот.
„Обично ги палите и тие имаат постојан потисок“
„Промена на ударот ја зголемува сложеноста на постапката“, рече Нико Детман, шеф на групата за истражување на Месечината на ESA.
Меѓутоа, ако се земе предвид дека за прв пат успешно слетавме на Месечината во 60-тите години на минатиот век, малку е тешко да се разбере зошто Месечината сè уште е недостижна дестинација. Одговорот можеби лежи во историјата на инвестициите во мисии на Месечината.
Имено, набргу по програмата Аполо, владите веќе не беа заинтересирани за толку обемни инвестиции во вселенската програма, па на некој начин се „откажаа“ комплицираните мисии.
Тешко и меко слетување на Месечината
Кога кинеското вселенско летало Chang’e 3 слета на Месечината во 2013 година, тоа беше првото меко слетување на нашиот природен сателит по Советскиот Сојуз Луна 24 во 1976 година. Меко слетување на Месечината или кое било друго небесно тело, значи контролирано спуштање на вселенско летало на површината без значително оштетување на леталото и/или неговите инструменти.
Тешкото слетување се однесува на спуштање на земја, при што има значителна штета на леталото и во кое често доаѓа до губење на контакт. Овој тип на слетување може да биде намерно или планирано, но може да биде и неуспешен обид за меко слетување.
„Всушност немаме развиено слетувачи со децении, и тоа е прилично специјализирана технологија“, вели Детман.
Ова е причината зошто тестирањето на авионите е клучна фаза. Сепак, тие не се толку лесни за тестирање како ракетите. Можеме да провериме дали моќта и погонот, навигацијата, комуникациите, инструментите и нивната отпорност на интензивни вибрации за време на лансирањето функционираат, но не постои добар начин да се симулира слетување на Месечината.
„Во споредба со ерата на Аполо, овие мисии се направени за ситна сума“
За време на вселенската трка, НАСА потроши неверојатни 25 милијарди долари на Аполо. И покрај тоа, тој доживеа низа неуспеси пред меко да слета на Месечината. Иако вселенската агенција сега има 70-годишно акумулирано искуство и знаење во изградбата на вселенски сонди, НАСА се обидува да ги намали трошоците и да ја стимулира американската вселенска индустрија со склучување договори со приватни компании.
„Сите овие компании се релативно нови. „Во споредба со ерата на Аполо, тие ги прават овие мисии за пари“, рече инженерот Џошуа Расера од Империал колеџ во Лондон.
„Сепак, стратегијата треба да се исплати бидејќи компаниите учат од своите неуспеси. Таквиот систем е сè уште поевтин кога се гледа вкупниот број на мисии, дури и ако првите неколку се срушат“.