Проф. Тања Каракамишева-Јовановска, професорка на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј”, смета дека е потребна целосна реформа на системот кој станал антидемократски.
Кои аспекти треба да се земат предвид во такви случаи?
“Ограничувањето на човековите права треба да се реализираат преку законски пат, со создавање на внимателен баланс помеѓу индивидуалните права, јавниот интерес и општествените вредности.
Во меѓународната теорија за човекови права постои концепт што обично се нарекува „балансирање на правата“, кој се занимава со балансирање на уставните права, заедничките вредности на општеството и заштитата на индивидуалните човекови права. Во овој контекст, правата на децата се многу важни. Децата, како специфична и посебна група која има потреба од државна заштита, имаат право да бидат заштитени од физички, психолошки и емотивни повреди кои можат да настанат при некои јавни настани или појави што не се соодветни за нивната возраст. Државните власти имаат право да интервенираат во индивидуалните права на некој, ако тоа е во интерес на пошироката заедница или ако општеството смета дека е важно да ги заштити правата на другите. Од друга страна, овие ограничувања треба многу внимателно да се разгледуваат и да бидат пропорционални.
“Благодарам за ова многу важно прашање, но бидејќи не ја видов англиската верзија на македонскиот закон, не сум во позиција да кажам ништо во врска со содржината на законот. Се разбира, имам своe мислење за меѓународните и европските норми во врска со заштитата на човековите права и за ограничувањата или забраните на човековите права. Мислењето дека некое право треба да се ограничи или „забрани“ во име на заштитата на другите права, е сложена и многу сериозна тема.”
“Во демократските општества правата често се ограничуваат, особено кога практикувањето на тие права ги нарушува правата на другите, ги загрозува интересите на другите, или има негативно влијание врз функционирањето на општеството и јавната моралност
“Немаше долго време една конференција во MCC, каде што беше објавен планот за реформа на ЕУ. Веројатно веќе сте чуле за тоа. Учесниците на конференцијата аргументираа дека Европската Унија е премногу бирократска и страда од демократски дефицит. Што мислите, колку се оправдани овие критики? Постои ли пат назад? На конференцијата се аргументираше дека ЕУ во својата сегашна форма не може да продолжи да функционира. Или треба да се врати на своите корени, или целосно да се реформира. Како треба да се замисли кој било од овие сценарија од правен аспект? Ако ЕУ навистина се соочува со структурна реформа, кои правни пречки или предизвици би можеле да се појават во процесот на трансформација?“
“ЕУ десетина години го трошеа своето време на создавање и ширење на неважна идеолошка пропаганда, промовирајќи деконцентрација на националната власт на граѓаните, за да создаде огромни европски конструкции кои тешко се објаснуваат и уште потешко да се контролираат од страна на сопствениците на суверенитетот.
ЕУ постојано се потопуваше во демократски дефицит, некои водечки личности јавно ги критикуваа другите за тоа што имаат проблеми со демократските вредности таму. Од деценија во деценија, ЕУ не успеа да излезе од овој маѓепсан круг. ЕУ не создаде нов демократски амбиент кој силно би влијаел на националните демократии на земјите-членки. Ако ЕУ успеала да ја трансформира својата демократија навремено, сигурно би создала подобри основи за посилна и поразумна демократија. Наместо демократски промени, ЕУ повеќе ја избра тајноста, поддржувајќи ги интересите на технократите и европската елита.
“Од друга страна, секоја земја-членка на Унијата има право да го брани националниот принцип на демократијата, кој е основа на нејзиниот уставен поредок. Ова веќе го направи германскиот уставен суд со своите одлуки за принципот на демократија – случајот Маастрихт-Уртел, во кој федералните судии го задржаа правото да го надгледуваат „дали актите на европските институции и тела ги почитуваат границите на суверените овластувања доделени од германската држава или ги надминуваат тие граници“. Во одлуката за Лисабонскиот договор, германскиот уставен суд нагласи дека „принципот на демократија не може да се споредува со други правни интереси, тој е недопирлив“. Дел од германскиот уставен идентитет е зачувувањето на демократијата. Судот исто така истакна дека „Лисабонскиот договор го вреднува комплетното информирање како основа за рационално, парламентарно владеење, кое се практикува од страна на мнозинството политички партии што се широко репрезентативни во отворена дебата за јавната политика во име на избирачите“.
Кои други примери можат да се споменат?
Во одлуката донесена во случајот на EFSF (Европски фонд за финансиска стабилност) , Судот изјави дека принципот на демократија бара одобрение од Бундестагот за буџетските обврски, дури и во рамките на европските обврски на Германија.
„Како што истакна Судот, „за секоја употреба на државни приходи е потребно одобрување од Бундестагот“. Дополнително, од Бундестагот – и од парламентите на другите земји-членки – европските иницијативи добиваат „директна демократска легитимација“. Во случајот со привремената суспензија на одлуката на ЕФС, Судот утврди дека принципот на демократија го спречува Бундестагот да даде „генерално“ или „динамично“ овластување на европските институции без гаранции кои обезбедуваат континуирано и ефикасно остварување на германската државна власт, која е демократски легитимирана од парламентот согласно со членовите 20 и 38 од Основниот закон. Германскиот суд исто така нагласи дека принципот на демократија бара Бундестагот да добие целосни информации за буџетските обврски на Германија, за да може реално да остане постојан носител на јавната власт, кој е централниот елемент на оваа власт. Слично на тоа, во случајот со Hartz IV од 2010 година, Судот се фокусираше на заштита на принципот на демократија.“
„Кои се главните карактеристики на демократскиот дефицит на ЕУ според Вашето мислење?“
Од недостатокот на партиска конкуренција, преку европските политички дупки, до недостигот на европски заеднички (demos), до дилемата помеѓу големината и учеството во претставничката власт, па сè до потребата за подобро слушање на гласот на Европјаните, што е средство за легитимирање и овластување на европскиот проект.
Се додека, Европската Унија во последно време се соочи со бројни предизвици кои ја загрозуваат нејзината иднина, како што се Brexit, пандемијата на Ковид-19, војната во Украина, технократизацијата на политичката структура на ЕУ наместо нејзина демократија.