Нашиот мозок прима огромна количина на информации секој ден, но само мал дел од нив преминува во долгорочни сеќавања. Иако процесот на задржување на сеќавањата може да ни изгледа случаен, истражувањата од Универзитетот Рокфелер покажуваат дека зад сцената постојат прецизни „молекуларни тајмери“ кои одредуваат што мозокот ќе задржи, а што ќе отфрли.
За да разберат како се формираат сеќавањата, научниците користеле виртуелна реалност на глувци, што им овозможило да го следат мозокот во реално време додека животните учеле нови информации. Откриено е дека секоја молекула вклучена во процесот на сеќавање делува како дел од голем оркестар.
Некои од овие молекули се активираат веднаш и учествуваат во создавањето на почетната меморија, но брзо исчезнуваат. Други се активираат подоцна и постепено го „зацврстуваат“ искуството, правејќи ги долгорочни тајмери. Колку подолго се присутни, толку е поголема веројатноста меморијата да се претвори во долгорочна меморија.
Оваа разлика е важна бидејќи мозокот не складира сè што го доживуваме. Тоа би било енергетски неефикасно, па затоа го задржува само она што го препознава како важно или често користено.
Како мозокот одлучува што вреди да се запомни
Таламусот, сместен во централниот дел од мозокот, делува како контролен центар за меморијата. Собира информации од различни области на мозокот, ги филтрира и ги проследува најважните до кортексот на големите хемисфери, каде што се стабилизираат долгорочните сеќавања.
Студиите на глувци покажаа дека повторените искуства, како што се местата што животното редовно ги посетува или звуците што често ги слуша, многу полесно се претвораат во трајни сеќавања, додека ретките, неважни или тешко поврзани искуства бледнеат побрзо.
Три клучни молекули на меморијата
Научниците идентификуваа три особено важни молекули – Camta1 и Tcf4 дејствуваат во таламусот, додека Ash1l е активен во фронталниот кортекс. Иако ниту еден од нив не е неопходен за создавање на почетната меморија, сите три се клучни за нејзино долгорочно одржување. Може да се сметаат за чувари на портите на меморијата – ако не се присутни, сеќавањата стануваат нестабилни и се распаѓаат со текот на времето.
Универзални принципи на меморијата
Ash1l припаѓа на семејство на протеини кои не само што ја регулираат когнитивната меморија, туку учествуваат и во други биолошки процеси, како што е имунолошката меморија или механизмите преку кои клетките „се сеќаваат“ на својата функција за време на развојот.
Ова покажува дека задржувањето на информациите е длабоко вкоренет принцип на животот. Меморијата не е ограничена само на нервниот систем. Таа претставува универзален механизам преку кој различните биолошки системи складираат информации неопходни за преживување.
Значење за медицината и иднината
Подоброто разбирање на молекуларните тајмери би можело да помогне во развојот на нови пристапи за лекување на Алцхајмеровата болест и други нарушувања на меморијата. Доколку се утврди кои молекули и региони на мозокот ги одржуваат сеќавањата во „жива“ состојба, ќе биде можно да се насочат кон поддршка или замена на оштетените патеки на меморијата.
Таквиот пристап би можел да доведе до третмани кои не само што го забавуваат губењето на меморијата, туку и поактивно придонесуваат за нејзино обновување.
Што е следно?
Следната фаза од истражувањето е насочена кон разбирање како се активираат молекуларните тајмери, колку долго остануваат вклучени и како различните делови од мозокот соработуваат за време на овој процес.
Посебно внимание сè уште е насочено кон таламусот, кој делува како спроводник во сложената мрежа на мозочни врски одговорни за трајноста на сеќавањата. Затоа, животот на сеќавањето не започнува и завршува во хипокампусот. Таламусот и неговите врски со кортексот го регулираат тој процес и одредуваат колку долго ќе трае сеќавањето.