Претседателот на САД, Доналд Трамп, повторно ги разгоре дискусиите за можноста за трет мандат, идеја со која флертуваше во неколку наврати. Сепак, тој отфрли едно од предложените сценарија во кое би можел да остане на чело на земјата по 2029 година, наведувајќи дека нема намера да се кандидира за потпретседател во 2028 година, објавува Newsweek.
„Би ми било дозволено да го направам тоа“, им рече тој завчера на новинарите во авионот Air Force One кога го прашаа дали би се обидел да обезбеди трет мандат со кандидирање за потпретседател. Но, тој брзо додаде: „Би го исклучил тоа бидејќи е премногу ‘слатко’. Мислам дека на луѓето не би им се допаднало. Премногу е ‘слатко’. Не е, не би било исправно.“
Уставни пречки
Главната пречка за трет мандат е 22-от амандман на Уставот на САД, донесен во 1951 година, во кој јасно се наведува дека „ниту едно лице не смее да биде избрано на функцијата претседател повеќе од двапати“. Покрај тоа, 12-тиот амандман наведува дека „ниту едно лице кое уставно не е подобно за функцијата претседател нема да биде подобно за функцијата потпретседател на Соединетите Американски Држави“. И покрај ова, поранешниот стратег на Трамп, Стив Банон, инсистира дека постои план што би обезбедил претседателот да остане во Белата куќа по изборите во 2028 година. Кога беше прашан за уставните ограничувања, Банон одговори дека постојат „многу различни алтернативи“ за трет мандат, без да навлегува во детали.
Можни сценарија и нивната (не)изводливост
Иако останува нејасно колку сериозно Трамп, кој ќе има 82 години на крајот од својот втор мандат, размислува да остане во Овалната соба, во јавноста се споменати неколку можни патишта.
Обидот за измена на Уставот за да му се овозможи на Трамп нова кандидатура се смета за речиси невозможна мисија бидејќи би барало двотретинско мнозинство во Претставничкиот дом и Сенатот и потврда од три четвртини од државите. Џејмс Семпл, експерт за уставно право, претходно изјави за Newsweek дека шансите за укинување на 22-риот амандман се „точно нула“.
Друга идеја е Трамп да се кандидира за потпретседател на некој како сегашниот потпретседател Џ.Д. Венс, кој би поднесе оставка по победата и би му го препуштил местото нему. Сепак, експертите предупредуваат дека 12-тиот амандман го спречува ова. „Американскиот народ е премногу паметен за да падне на лажна кампања целосно заснована на таква измама“, коментираше Семпл.
Како трета опција, се споменува патот низ позицијата претседател на Претставничкиот дом, кој е втор во редот на наследување по потпретседателот. Во теорија, ако и претседателот и потпретседателот се повлечат, Трамп би ја презел функцијата претседател на Претставничкиот дом. Но, и тука, 22-риот амандман претставува пречка, бидејќи Законот за претседателско наследување бара вршителот на должноста претседател да биде уставно квалификуван да ја извршува функцијата.
Конечно, некои конзервативци тврдат дека 22-риот амандман забранува некој само да биде „избран“ трет пат, но не и да отслужува трет мандат на кој било друг начин. Таа дупка никогаш не е тестирана на суд.
„Не постои законски начин Трамп да отслужи трет мандат. Ако успее во тоа, тоа би значело дека Врховниот суд капитулирал пред неуставен пат“, вели професорот по право Рик Хасен.
Што велат аналитичарите?
Експертите се претежно скептични кон овие идеи.
„Доналд Трамп често кажува едно еден ден, а друго следниот ден. Не би дал многу тежина на она што го кажа досега за ова прашање“, изјави за Newsweek Костас Панагопулос, професор по политички науки. „Вистина е дека постои одредена техничка двосмисленост во уставните одредби, но намерата на амандманот е јасна: претседателските мандати треба да бидат ограничени на два.“
Рик Хасен е на истото мислење. „Мислам дека ниту еден од овие патишта не е веројатен. Верувам дека ова е говор наменет да го одржи Трамп релевантен и да ги разбесни либералите“, истакнува Хасен.
Самиот Трамп, кога беше прашан за можните републикански кандидати во 2028 година, ги пофали својот потпретседател и државен секретар.
„Имаме одлични луѓе… Го имаме Џ.Д., очигледно, потпретседателот е одличен. Мислам дека државниот секретар Марко Рубио е одличен. Мислам дека не сум сигурен дека некој би се кандидирал против нив. Ако некогаш формираат група, тие би биле незапирливи“, рече тој.
Од друга страна, Стив Банон останува уверен во својот план. „Тој ќе добие трет мандат… па Трамп ќе биде претседател во 2028 година. И луѓето треба едноставно да го прифатат тоа“, изјави тој неодамна за The Economist, додавајќи: „Во соодветно време, ќе го изложиме планот. Но, план има.“
Досега, Доналд Трамп официјално не објави никакви планови за кандидирање во 2028 година. Секој таков обид неизбежно би се соочил со сериозни правни и уставни предизвици кои веројатно би завршиле пред Врховниот суд.