Не поднесувам филозофија. Затоа што сака да објасни нешто што е необјасниво, а тоа е животот. Исклучок е завалијата Фридрих Ниче кој одамна напишал: „животот без музика е грешка“. Нашиот случај беше обратен. Во моментот кога се појави албумот „Клубот на осамените срца на наредникот Пејпер” од „Битлси”, во нашето маало завладеа океанска тишина. Разбирливо. Сите се откажавме од активно бавење со музика. Подрумите и гаражите ја вратија својата првобитна дејност, а ние позајмените гитари, појачала и нереални соништа. Реално, имавме по две кошули. Едната од порхет за секој ден, а другата перлон „за искачање“. Кога јаката на кошулата ќе се излити, ја носиш на ремонт. Шнајдерката ја превртува јаката и ти пичиш со „нова” кошула уште многу социјалистички години.
Сепак, не се жалевме. Живеевме мирно и среќно. Како успевавме? Никој не знае. Животот е чудо. Мистерија. Животот е најголемиот подарок што сме го добиле. Животот е да се живее. За разлика од денес, кога сѐ повеќе се слават наметнати и туѓи празници, ние масовно славевме Бадник, Божик, Коледе, Прочка, Ѓурѓовден, победа над фашизмот и други домаќински свечености. Баба ми Мара освен бонбони и карамели ми даваше и духовни совети: „Внучко, кој не си го чува своето, него ни господ не може да го сочува“.
Беше златец (јули) 1973 година. Време на синдикални летувања со уставна категорија „репете“, а пред нова година бесплатна канта сирење, пита кашкавал и свински полутки. И таман кога уште еднаш нѐ излажаа дека наскоро ќе пристигне комунизмот, нашиот мир го изремети една џиш црвена италијанска веспа. Чудото направи „пајканска“ во маало пред нашите ококорени очи! Тогаш донесов судбоносна одлука. Решив да ги променам моите две кошули и мојот живот, ако може. Тргнав на долг пат…
Олесунд е гратче зацапано до колена во еден тиркизен фјорд, шест стотини километри на север од Осло. Јас сум возач на вилушкар заглавен на прва година книжевност, три илјади и шест стотини километри на север од мојот кревет во Тафталиџе. Како стигнав овде? Не ми ставај сол на лута рана. Не ми отворај уста како пештера. Гази ми на кондурата, не ми гази на среќата. Филозофски посматрано, темава е само за цртан филм. Нејсе. Сѐ можев некако да разберам во таа Норвешка, освен тие нивни бели ноќи. Сите спијат ко најголеми праведници, а јас не можам око да склопам. Еден ден тркнав до Осло да видам полумрак, колку да ми се задреме малку. Плус, бев шест стотини километри поблиску до дома.
Како изгледа Осло? Сте виделе макета? Така изгледа. Сѐ е на своето место, освен мене. Се потпирам на еден шанк како стогодишен старец на бастум и ја нарачувам осмата вотка. Барменот ме прашува што мислам за идејата да ми нарача такси? Одлична е, се согласувам. Само под услов, таксистот да ја знае точната адреса на пеколот. „Пеколот е овде”, промрчи завалијата со некоја тегет нијанса во гласот, како долгогодишен берач на памук. „Фала ти. Ако ништо друго, барем ме утеши”, се правам духовит на мојот лош норвешки јазик. „Ех… сега во Сицилија си шмркаат вистинско еспресо на улица и си гледаат пичлачиња како се врцкаат во мини сукњи…“ Се загледа „жабарот” во еден правец за кој сметаше дека води директно накај Сицилија.
И јас не седам бадијала. Фрлам еден поглед низ прозорецот на полупразната кафетерија, колку да не е без ич. Колку да не се рече дека не сум фрлил ниту еден поглед низ прозорецот на полупразната кафетерија. Надвор небото е премногу ниско дури и за моите најлиберални сфаќања за вселената. Облаците како црни овци се тркалаат низ пустите улици на Осло, додека јас ја ништам десеттата вотка. Расположење? На висина. Се чувствувам како да сум во сликата на Едвард Мунк, „Крик на мостот”. Онаа слика што ја украдоа од музеј па после крадците ја вратија затоа што не можеле да ја гледаат, дека биле чираши!
Овде се дружам само со еден Италијанец од истите причини заради кои и тој се дружи со мене. Никој не се дружи со нас. Од странци сакаат само кучиња и им ставаат домашни имиња. Тоа звучи како кај нас на волчјак, хаска или булдог да им ги залепиш имињата Трајче, Трпе или Мијалче. Инаку, тука сите се воспитани, културни, љубезни и внимателни ама сѐ им е за џабе. За разлика од нас, западњациве живеат за да работат. Аристкратската состојба позната под терминот „мрза“, тука ја нема ни во речник. И што да правиш во таков живот ако немаш шанса ништо да не правиш? Нема талкање, ашкање, џаболебарење, глуварење, бадијалчење, нема „ебавање сојки…“
Пред мене дреме порција со здрава еколошка храна, ама јас не ја јадам. Таа ме јаде мене. Пред моите прегладнети очи парадираат ширдени, мезалци, тафче гравче со суџук, зелен лут пинџур со биено сирење, кебапчиња на ќумур, пити пастрмајлии, шкембе чорба, мусака, качамак, турли тава и разни други ѓаконии… Почнаа да ме напаѓаат и чварки, димена сланина и… И на целата таа мака, Били Холидеј почна да ги расфрла своите кадифени воздишки врз нас, како глуварки во бескрајно поле. „Не е фер Били!”- се извикувам гласно кон звучните кутии, додека тонам во мојата не знам која вотка… За среќа, во тие оловни моменти не пееше Васка Илиева, Вања Лазарова, Кирил Манчевски, Александар Сариевски… инаку ќе умрев на лице место, додека да кажеш „кекс!“
И кога една мемлива самотија се залепи за мене како крлеж за улична џукела, почнав да ги поставувам најтешките прашања: Каде сум? Која дата е денес? Кој сум јас? Не добивам никаков одговор. Само знам дека последната работа што ќе успеам да ја направам во животот е да ја одлепам тимбата од проклетиот шанк. Следниот драмски момент ме растури ко леблебија: Ниту сакам да останам тука, ниту сакам да си одам дома. Тука не сум, а таму ме нема. Нулта точка. Безвоздушен простор. Пат позиција. Што правам овде? Гледам како умирам, пополека ама сигурно и комплетно. И тогаш почнав да плачам долго и неутешно. Како дете кому му ја скршиле единствената играчка.
Во Норвешка сум. Имам 21 година. Тоа е сѐ што имам. Да не претерувам случајно? Претерувам. И не е случајно. Тука кога ќе се појави сонце, сите истрчуваме на улица за да го видиме. Безброј слики како пајажина ги мрежеа моите очи. Додека овде скомињави ветришта расфрлаат иње врз мојата осаменост, во Скопје дворовите се полни со небо и птици. Блескаат багреми, јорговани, трендафили, хризантеми, циклами, леандри, јаглики, шимшир, нане, босилек, џунџуле, шебој, темјанушки, магнолии, мимози, рузмарин… Првите марулки и ракии се на чаршафи со црвено-бели коцки, а за грч зелени пива колај работа. Се игра табла, шах, не лути се човече, хант и долга магарица. Се чади скара во Сарај, се пие боза кај „Апче“ и се шета под дивите костени на „Џафте корзо…“
Додека јас овде ги решавам филозофските енигми на белите ноќи, т а м у се слават имендени, венчавки, свадби, крштевки и родендени. Се игра танго, тешкото, пајдушкото… море и чочеци на маса се играат! А овде? Овде нема со кого да се искараш, да му опцуеш мајка и шајка, сестра, балдзка и сѐ по список до седмо колено. Овде ако не те згази воз, умираш од досада гарантирано.
А имав големи планови. Кога тргнав на пат, мечтаев дека еден ден ќе се вратам во Скопје на бел коњ. И замисли, сонот навистина ми се оствари.
Сонував како сум се вратил во Скопје на бел коњ!
П.С. Се извинувам. Заборив да напишам и дроб сарма.
Братислав Димитров за МИА